Gde odu dve milijarde od izdavanja vojvođanskih njiva?

Piše: Živan Lazić

Oko 400.000 hektara poljoprivednog zemljišta u Srbiji je u državnoj svojini, 95 odsto ovih površina je u Vojvodini.

Reč je o zemlji društvenih kombinata iz perioda samoupravljanja, ali i o njivama davnašnjih zadruga svojevremeno prisiljenih da imovinu unesu u kombinate, miljenike socijalističkog sistema.

Gro ove zemlje je inicijalno privatna i potiče od poratnih agrarnih reformi kojima se seljački posed ograničio na deset hektara, a višak je poslužio za osnivanje kombinata, jugovarijante sovjetskih kolhoza.

Kod lokalnih partijaca

Nizom zakonskih rešenja tokom tranzicije, zemlja je podržavljena i izdaje se u zakup paorima. Licitacije za sticanje prava zakupa su obojene brojnim nepravilnostima i pritiskom vlasti da se parcele, putem formalnih, ali polurežiranih nadmetanja, nađu na upravljanju kod aktivista vladajućih stranaka.

Stoga su i cene zakupa niže nego u međuseljačkom zakupu. Ali to što stranke na vlasti zemlju u državnom vlasništvu koriste za namirivanje stranačkih funkcionera i finansijera, samo je jadan oblik zloupotrebe izdavanja parcela.

Postoje i drugi oblici; u pitanju je izgrađen pravni ambijent u kome se znatan deo zakupnine troši na sporan način.

Uređivanje ruralnog područja košta

Od izlicitirane cene 40 odsto ostaje u opštinskom, po 30 odsto se usmerava u pokrajinski, odnosno republički budžet. Cilj je bio dobijen novac upotrebiti na sređivanje i uređivanje poprilično zapuštenog seoskog zemljišta.

Novcem od zakupa planirano je uređivati i održavati puteve, te prosecati nove. Koristio bi se i za komasaciju zemljišta, sufinansiranje seoskih protivgradnih stanica.

Tu je i niz manjih izdataka vezanih za poboljšavanje ruralnog područja. Reč je o važnim poslovima koji podrazumevaju značajnu novčanu potporu.

Uklonjena prepreka komotnom trošenju

Dok se novac iz pokrajinskog i opštinskog fonda dobrim delom i koristi u predviđene namene, naravno uz brojne propuste, sredstva iz republičkog budžeta troše se na sporan način.

Naime, u selima južno od Save i Dunava, nije razvijena tradicija održavanja i čuvanja seoskog zemljišta. Nema ni navike da se novac izdvaja u ove namene.

S druge strane, novac iz republičke kase se mogao koristiti samo u zajedničkom sufinansiranju sa lokalnim budžetom. Kako nije bilo upornije lokalne incijative, novac se, uz sumnjivu regulativu, plasirao u druge namene.

Vojvođanski paori nepoželjni

Svakako da se funkcionerima osladilo da troše novac po svome ćefu. Ipak, smetala je ciljna usmerenost novca i došli su na zamisao da uklone prepreku komotnom trošenju.

Tako je republička vlada pre tri godine donela uredbu po kojoj se i ovako prikupljeni novac može upotrebiti za sve budžetske izdatke. Takođe, i odluku da za ovaj novac republičkog buđdžeta ne mogu konkurisati subjekti iz Vojvodine.

Time se u potpunosti iskrivio polazni cilj izdavanja državnog zemljišta u zakup. Reč je o sasvim pristojnim svotama.

Godišnje se ovom osnovom u pokrajinski i republički budžet namakne po dve milijarde dinara. Doduše, visina priliva polako opada onom brzinom kojom se ostvaruje restitucija posleratnog oduzimanja poljoprivrednog zemljišta.

Kuda odlaze dve milijarde dinara

Tako sada imamo situaciju da se svake sezone izdavanjem vojvođanskih njiva u državnom vlasništvu pribavi sedam milijardi dinara, od čega se tri usmere prema opštinskim budžetima, po dve ka pokrajinskoj, odnosno državnoj kasi.

Dok se novac iz opštinskih i pokrajinske kase još i troši za predviđene namene, novac iz republičkog budžeta se plasira u posve druge, s tim da je seljacima iz Pokrajine onemogućen pristup delu republičkog budžeta.

Tako se došlo u situaciju da usled manjka novca seoski putevi i protivgradne stanice u Vojvodini ostaju neuređeni i nedovoljno aktivni, a u isto vreme dobar deo ciljno izdvojenog novca vojvođanskih paora voljom republičkih ćata završava ko zna gde.