Novi Sad danas slavi 270. rođendan

Ovaj dan se obeležava u znak sećanja na 1. februar 1748. godine kada su tadašnji stanovnici Petrovaradinskog šanca kupili od carice Marije Terezije status slobodnog kraljevskog grada za svoju varošicu na ivici velikog Hazburškog carstva.

U ova tri veka postojanja grada bilo je više događaja koji su obeležili njegov razvoj od trgovačkog naselja u senci najvećeg vojnog utvrđenja u ovom delu Evrope, do administrativnog centra Vojvodine, univerzitetskog centra i jednog od većih gradova na Balkanu, razvijene industrije i bogate kulturne baštine.

Novi Sad za 270 godina postojanja ima možda više istorije nego neki gradovi koji postoje znatno više vekova. Tako je jednom bio spaljen skoro do temelja, više puta je teško bombardovan, Dunav ga je više puta plavio, a nekoliko puta ostajao je bez svih mostova preko Dunava, promenio nekoliko država i tako dalje. Treba uzeti u obzir da ljudi na području Novog Sada žive mnogo duže od 270 godina i da arheološki podaci govore o boravku neandertalaca na i oko petrovaradinske stene milenijumima u prošlost, a da se u kontinuitetu od 7.000 godina mogu pratiti tragovi boravka ljudi na ovom prostoru.

Kada se govori o modernom naselju, koje od 1748. godine nosi ime Novi Sad, neki događaji su ipak obeležili njegov razvoj koji ga je napravio gradom koji je danas. Kako je pokazao razgovor sa novosadskim istoričarima, i pored svih nedaća i drugih dešavanja, to što su Novosađani zajednički skupili novac i kupili slobodu odredilo je sav dalji razvoj grada.

Direktor Istorijskog arhiva grada Petar Đurđev kaže da je za razvoj Novog Sada bilo važno što je 1. februara 1748. godine dobio status slobodnog kraljevskog grada i potom posle 1918. godine postao politički centar Vojvodine.

"Dobijanje statusa slobodnog kraljevskog grada je omogućilo veliki stepen samouprave, a ulaskom Novog Sada 1918. godine u Kraljevinu SHS on izrasta u politički, ekonomski i obrazovni centar čitave ove oblasti", navodi Đurđev za 021.

Direktor Zavoda za zaštitu spomenika kulture Siniša Jokić se slaže sa svojim kolegom da je 1. februar najvažniji dan u razvoju grada, jer je dobio samostalnost koja je omogućila ekonomski, socijalni, društveni i verski razvoj. Kako objašnjava, to je omogućilo Srbima da imaju svoj centar u Habzburškoj monarhiji i razvijaju svoje institucije kao što su Matica srpska i Srpsko narodno pozorište, a istovremeno status je privukao i druge narode da se dosele ovde.

"Ta simbioza dva puta, dva lika Novog Sada ustvari je ono što je Novi Sad danas, nastavak Srpske Atine, univerzitetski centar, evropska prestonica kulture. Sa druge strane, veliki priliv stranaca oslikava Novi Sad kao Evropu u malom i omogućava da imamo i različite zanate, proizvode i prve fabrike, i Novi Sad postaje veliki trgovački centar, koji je smešten na značajnim međunarodnim putevima. Novi Sad se tako po značaju i veličini izdigao iznad Sremskih Karlovaca i Futoga, a uprkos tome što je bio na nepristupačnom močvarnom terenu. Novi Sad je fenomen inventivnosti, želje stanovnika Novog Sada da budu pravi evropski građani", objašnjava Jokić.

Hroničar Novog Sada Zoran Knežev za 021.rs kaže da kada se govori o istoriji Novog Sada u ovih 270 godina, kao možda najvažniju tačku njegovog razvoja treba uzeti period pre 1748. godine, kada su se  pripadnici različitih naroda dogovorili da zajedno rade i skupljaju novac da dobiju slobodu.

"To je po meni možda i najbitnija stvar, mnogo važnija od dobijanja statusa slobodnog grada, da su ovdašnji građani seli i dogovorili se kako da dobiju taj status, kako da taj grad funkcioniše, kako da ga vode. Jednako je važan i momenat kada 1748. godine isti ti građani dolaze ispred Gradske kuće i gradu daju ime Novi Sad, odnosno prevode naziv Neoplanta/Ujvidek u Novi Sad", priča Knežev.

Knežev dodaje da kada se govori o istoriji Novog Sada, naravno da ne treba zaboraviti i bombardovanje 1849. godine, ulazak u sastav Kraljevine SHS kada Novi Sad postaje sedište Dunavske banovine, kao i  period posle 1944. godine kada postaje centar Vojvodine. Međutim, to je usledilo kada je Novi Sad već postao kulturno, trgovačko i versko sedište ovog područja.

Inače, povodom obeležavanja Dana grada, mami prve bebe koja je rođena posle ponoći u novosadskom porodilištu biće uručen ček na 200 hiljada dinara.

Takođe, u Gradskoj kući će se održati svečani prijem za delegacije gradova prijatelja i pobratima, dok će se od 18 časova u Srpskom narodnom pozorištu održati Svečana akademija na kojoj će upravniku Betanije Tihomiru Vejnoviću biti uručena Februarska nagrada.