Novosadska trka smrti - priča o obećanju, strahu, nadi i bestijalnom zločinu u jednom gradu
Prošlo je punih 80 godina od najstrašnijeg pokolja u istoriji Novog Sada. Tih hladnih januarskih dana mađarski fašisti ubili su više od 1.200 Novosađana.
Foto: 021.rs
Na meti zloglasne racije bili su Srbi, Jevreji, Romi, ostali narodi koji nisu bili po volji zločinačkog režima, kao i njihovi direktni protivnici - pripadnici i saradnici Narodnooslobodilačkog pokreta, koji su okupatori želeli da uguše.
Novi Sad je bio mesto pokolja od 21. do 23. januara. Pre toga racija se širila po Južnoj Bačkoj. Zločince treba i imenovati - bili su to pripadnici mađarske fašističke vojske, žandarmi, oružane formacije koje su imale podršku mađarskog stanovništva, ali i direktnu ili prećutnu saglasnost nemačke populacije u Novom Sadu. Tu su, naravno, bile i izdajice svog naroda - Srbi koji su sedeli u okupacionom aparatu.
Rano ujutru 21. januara 1942. godine Novi Sad je bio izlepljen plakatima koji su poručivali da je gotovo svima zabranjeno kretanje i izlazak iz kuća, uz informaciju da se naređenje donosi jer se traga za sumnjivim licima i oružjem. Bila je to, naravno, laž. Žandari, Honvedi, razbojnici krenuli su novosadskim ulicama i započeli sa pljačkom i ubijanjem.
U ovakvim stradanjima može da se pokaže ono najbolje u ljudima, ali, nažalost, uglavnom se svedoči bestijalnosti čoveka. Da je tako pokazuju i ubistva koja su počinjena na terenu Novosadskog atletskog kluba (NAK), koje se nalazilo neposredno uz prugu na putu ka Štrandu - na prostoru na kom se danas nalaze TC "Promenada" i zgrade u Blagoja Parovića. Iako je danas ovaj deo grada prilično naseljen, te 1942. NAK je bio dovoljno udaljen od najbližih kuća i zločinci su mogli neometano da se iživljavaju nad građanima.
NAK je uglavnom okupljao Mađare, dok su Srbi i Jevreji bili okupljeni oko Vojvodine i Jude Makabija. Simbolično, NAK-ov stadion je na početku okupacije nazvan "Adolf Hitler". Time su zločini izvršeni na terenu koji je nosio ime glavnog ideologa svih užasa koji su odneli živote miliona ljudi širom sveta.
Prema svedočanstvima, 23. januara, oko 11.30 časova, na teren je dovedeno oko 40 osoba, uglavnom Jevreja, među kojima je bilo najviše žena. Ovi ljudi su, nakon isterivanja iz svojih kuća, dovezeni na zamrznuti teren koji je bio prekriven ledom i snegom. Neki od njih su već imali vidljive povrede i poderanu odeću.
Znali su da ono što ih čeka nije dobro. Možda jedina izvesnost bila je ta da je tog 23. januara bio petak. Šabat je bio predaleko. Preblizu su bile cevi pušaka. Novi Sad im je, možda, kao u romanu Aleksandra Tišme, izgledao dalek, "potonuo svojim niskim kućama u maglu i šiblje, kao zagušljiv san".
Oni koji prvi stignu na drugu stranu terena biće pošteđeni smrti, rekli su im okupatorski vojnici. I lagali su ih.
Ali instinkt laž ne prepoznaje - ljudi su počeli da trče, a vojnici da se smeju i dobacuju. Kako su prolazile sekunde i kako je obuća parala sneg pod nogama, možda se i javila nada da će biti pošteđeni. A onda su se čuli pucnji iz pušaka i puškomitraljeza. Potom su ljudi počeli da padaju, pogođeni u leđa.
Niko nije dospeo na drugu stranu.
Nije im pucano samo u leđa. Da niko ne preživi pobrinuli su se i okupatori koji su se nalazili na pruzi. Potom je usledila - overa. Vojnici su išli od tela do tela i svako koga bi odao znak života bio bi usmrćen pucnjem iz pištolja.
Beživotna tela su potom "pregledana". Eufemizam za opljačkana. Odneto je šta je ostalo kod mrtvih Novosađana. Oni su ostavljeni da leže u snegu.
Po navodima svedoka, dan kasnije su se pojavili radnici koji su odneli tela i sahranili ih na Uspenskom groblju. Tragovi zločina su uklonjeni.
Iako postoje svedočenja o ovom zločinu, koji se pominje i u sudskih spisama u suđenjima odgovornima za Novosadsku raciju, nije poznato da li su direktni počinioci identifikovani i potom kažnjeni za svoje zlodelo.
Igralište Novosadskog atletskog kluba koristilo se još tokom Drugog svetskog rata, jer se fudbalski klub takmičio u mađarskom prvenstvu. Po oslobođenju igralište je napušteno, a po pričama starijih Novosađana, zločin koji su na ovom terenu počinili fašistički okupatori nije zaboravljen i drugi sportski klubovi nisu želeli da ga koriste.
Tokom pedesetih godina sudbina zloglasnog mesta je zapečaćena tako što je urbanističkim planovima predviđeno da tuda prođe budući Bulevar AVNOJ-a, danas Bulevar cara Lazara. Sa fotografija iz šezdesetih godina, kada je počelo i uklanjanje pruge, može se videti gde se nalazio teren.
Premda su pojedina stratišta iz Novosadske racije označena, na mestu nekadašnjeg NAK-a nema nikakvog obeležja koje bi svedočilo na tragičan događaj iz istorije grada - na novosadsku trku smrti.
Podrži 021
021 je pokrenuo svoj gift shop - Shopins.rs, a kupovinom nekog od artikala direktno podržavate rad naše redakcije. Svaki vaš doprinos, ma kako bio velik ili mali, dragocen je. Jer pravo novinarstvo vredi.
NAJČITANIJE U POSLEDNJIH 72H
_1.jpg "Dojave bombi u osnovnim školama u Novom Sadu i širom Vojvodine, direktorima stigao preteći mejl")
Ostalo iz kategorije Novi Sad - Novosadske priče
Kratak, ali koristan vodič kroz istoriju NS muzičkih studija: Gagec sedlaj suvo zlato!
16.05.2022.•
3
Pre kablovske televizije koja je danas dominantna, postojao je zlatan period satelitske televizije i tanjira po zgradama i kućama.
Kakve veze današnji datum ima sa Jovanom Jovanovićem?
03.05.2022.•
1
Danas je 3. maj, datum je kada se veliki pesnik Jovan Jovanović nije ni rodio, niti je tog datuma umro.
Sinovi Alberta Ajnštajna kršteni u Nikolajevskoj crkvi u Novom Sadu
26.04.2022.•
2
Sinovi Alberta Ajnštajna - Eduard i Albert - kršteni su u Novom Sadu pre 109 godina, prema obredu Srpske pravoslavne crkve (SPC), pokazuju podaci Istorijskog arhiva grada Novog Sada.
Kratak, ali koristan vodič kroz istoriju NS muzičkih studija: Na GSP linijama 64 i 52
25.04.2022.•
6
Konačno jedno sunčano jutro u Bukovcu. Idealno za lokalce koji će biti domaćini gostima u okviru još jednog takmičenja u bacanju kamena s ramena i nadvlačenju konopca. Vole to u Bukovcu.
Kratak, ali koristan vodič kroz istoriju NS muzičkih studija: Šta su radili Buldožer i Leb i Sol?
18.04.2022.•
7
Veš mašina već danima pušta vodu i majstor je konačno stigao. Rekao je da stiže u četvrtak u 12 časova, a pojavio se u petak oko 15 sati, pred kraj radnog vremena.
Ko sve živi u novosadskim parkovima?
11.03.2022.•
13
U novosadskim parkovima živi više od 100 vrsta ptica i drugih sitnih životinja kojima je zelenilo stanište.
Novi život za šapice sa ulice: Kako da u Humanitarnom buvljaku pomognete novosadskim psima i mačkama
28.02.2022.•
6
Među velelepnim zdanjima Novog Sada nalazi se, pomalo skriven, jedan mali dragulj humanosti Novosađana - Pet Connect, odnosno Humanitarni buvljak.
Tako je govorio Peđa Vranešević: Mi, što se kaže, publiku zamajavamo
11.02.2022.•
8
Predrag Peđa Vranešević sahranjen je danas na Gradskom groblju u Novom Sadu. U sećanje na njega prenosimo delove njegovih intervjua.
VIDEO, FOTO: Fruškogorski hotel u kojem niko više ne odmara - napušteni "Venac" prepušten propadanju
07.02.2022.•
29
Poznati hotel "Venac" na Iriškom vencu godinama unazad propada, prepušten samo zubu vremena koji ga je odavno načeo.
Graditelj, političar, ban koji je razumeo Novi Sad
01.02.2022.•
21
Na početku radnog veka prvi ban Dunavske banovine Daka Popović je bio uspešan građevinac.
Piše Oto Horvat: Čika Đusi iz Vase Stajića
20.01.2022.•
3
Roman "Noćna projekcija" Ota Horvata uvršten je u najuži izbor za književnu nagradu "Beogradski pobednik". Portal 021.rs, uz dozvolu Akademske knjige, svojim čitaocima donosi odlomak iz romana.
Srednjovekovna crkva u Starim Ledincima: Blago Fruške gore o kojem se malo toga zna
31.12.2021.•
2
Ostaci srednjovekovne crkve u Starim Ledincima predstavljaju nepokretno kulturno dobro koje je gradski Zavod za zaštitu spomenika kulture svrstao u grupu spomenika kulture od velikog značaja.
Castellum Onagrinum: Zaboravljeno rimsko utvrđenje kod Begeča kao zaštita značajne banoštorske luke
30.12.2021.•
8
U ataru Begeča nalazi se rimsko vojno utvrđenje sa pristaništem Castellum Onagrinum koje je sagrađeno krajem u doba cara Dioklecijana.
Dva veka kompozitora koji počiva u Novom Sadu, a čija dela i danas spajaju Srbe i Hrvate
17.12.2021.•
10
Kompozitor Josif Runjanin koji je poznat po kompoziciji "Lijepa naša domovino", kao i "Rado ide Srbin u vojnike" i danas predstavlja jednu od najjačih poveznica između srpskog i hrvatskog naroda.
FOTO: Grčkoškolska 2 - priča "Zlatnog čoveka"
14.12.2021.•
6
Dvospratnica na adresi Grčkoškolska 2, prepoznatljiva plava zgrada sa kupolom i na njoj statuom, među starijim Novosađanima bila je poznata kao palata "Zlatni čovek" i jedan je od gradskih orijentira.
Hoće li "Agraria" iz Lasla Gala zablistati novim sjajem?
06.12.2021.•
9
Na izložbi u "Svilari", studenti arhitekture iz Novog Sada, Beograda i Temišvara predstavili su bezbroj mogućnosti kako revitalizovati i primeriti novim namenama zgradu u ulici Lasla Gala 32.
Kamenički park čuva priče iz nekog drugačijeg vremena
02.12.2021.•
3
Kamenički park, najveći i najstariji park u Novom Sadu, već više od 185 godina pripoveda priču o ljubavi, dobročinstvu i ljubavi prema prirodi.
Bračni par iz Novog Sada obilazi svet: Život u kamperu, od Beča do Valensije avionom za dva centa
01.12.2021.•
32
Goranu i Ivani Babić, bračnom paru iz Novog Sada, putovanja predstavljaju veliku strast, a danas su im postala gotovo sastavni deo života.
Novosađanin sa 70 godina istrčao Njujorški maraton - sve krenulo iz dvorišta tokom pandemije
30.11.2021.•
18
Ivan Živković je penzioner iz Novog Sada. Međutim, umesto stereotipne lagane šetnje u parku, Ivan se odlučio za nešto aktivniji hobi - trčanje.
Prva žena vatrogasac u brigadi Novog Sada: Ne znamo šta nas očekuje na terenu, bitno je da pomognemo
29.11.2021.•
11
Danijela Santrač je još kao dete sanjala da nosi uniformu vatrogasaca, smatrajući da je to profesija koja zrači humanošću. Danas je prva žena vatrogasac u istoriji Vatrogasne brigade Novi Sad.
Komentari 16
M
Ema
Detelinarac
Komentari čitalaca na objavljene vesti nisu stavovi redakcije portala 021 i predstavljaju privatno mišljenje anonimnog autora.
Redakcija 021 zadržava pravo izbora i modifikacije pristiglih komentara i nema nikakvu obavezu obrazlaganja svojih odluka.
Ukoliko je vaše mišljenje napisano bez gramatičkih i pravopisnih grešaka imaće veće šanse da bude objavljeno. Komentare pisane velikim slovima u većini slučajeva ne objavljujemo.
Pisanje komentara je ograničeno na 1.500 karaktera.
Napiši komentar