Eđšeg - Niko ne zna šta će s ukletim dvorcem

Tokom predizborne kampanje 2012. godine novo ruho je dobila i nekadašnja streljana u Ulici Antona Čehova.

Propala je skoro totalno, dugo je bila bez ijednog prozorskog okna, obrušenog plafona, puna otpada i ljudskog izmeta. Više od dve decenije je svratište beskućnika i narkomana, teško je zaudarala i postala potencijalno ishodište zaraza.

Napokon se pristupilo uređenju, dok će restauracija dvorišnog sportskog prostora sačekati sređivanje imovisko-pravnih odnosa sa suvlasnikom susedne parcele. Zgrada je otvorena prigodom obeležavanja stogodišnjice streljaštva u Novom Sadu.

Nju je inače projektovao i za potrebe Novosadskog streljačkog društva podigao poznati preduzimač Đerđ Molnar. Streljačka družina "Novi Sad 1790" je zato tokom restitucije zatražila povraćaj imovine.

Ovim sportom su u gradu decenijama dominirali novosadski Nemci, pa je i borilište izgrađeno u katoličkom delu grada. Uz borilište je docnije dograđena kuglana, u sporednu prostoriju locirana i kafana, bukvalno samo za ispijanje turskog pića, u koju je pretežno navraćao nemački i mađarski živalj.

Ferenc Bruk, profesor Katoličke gimnazije, je u drugu prateću prostoriju smestio pevačko društvo čiji je bio solista. Početkom dvadesetog veka i razvojem olimpizma menjaju se pravila streljaštva, dotadašnje strelište ne odgovara novim zahtevima, pa se popularni "Šištat" preobražva u središte društveno-zabavnog života.

Odmah po oslobođenju, država je dvorac nacionalizovala i u njemu se odvijala aktivnost Sportskog društva "Eđšeg". Mesto je poznato po letnjim igrankama na košarkaškim terenima. U muzičkoj čaršiji i danas se prepričava kako se ovde mogla čuti najrafiniranija muzika, pri tome i izrazito raznovrsna; od nacionalne muzike mađarskih i inih narodnosti do najpopularnijih šlagera. Kada je orkestar Glena Milera obilazio u Drugom svetskom ratu porušene evropske gradove i podizao moral osiromašenim građanima, za novosadski nastup odabran je baš Eđšeg.

Kasnije  se deo društva transformisao u košarkaški klub "Vojvodina", a na sportskom poligonu stasala je jedna od najboljih svetskih košarkašica Marija Veger. Današnjim generacijama izgleda neverovatno da je igračica tog formata formirana u skromnim, sasvim amaterskim uslovima kvartnog igrališta. Sa popularnošću, košarka se preselila u gradske dvorane, a Eđšeg, što u prevodu sa mađarskog znači "Jedinstvo"( bukvalno, jedan korak), udomio je dizače tegova, potom i stonotenisere.

Po izgradnji Spensa, svi bolji novosadski klubovi smestili su se u novom zdanju i niko nije znao šta da radi sa dvorcem u Antona Čehova ulici; ruiniranje je počelo i trajalo je bezmalo četvrt veka.

Nedavno je napokon obnovljena zgrada i sada ostaje da se uredi enterijer i dvorište. Ipak, smeta što ni buduća namena nije precizno definisana, pa nije određen ni novi korisnik, ni način finansiranja. U osnovi, zgrada, tipičan primer eklektike, dakle mešavine više stilova, je i propala jer je izgubila funkciju, a niko iz vlasti nije imao ideju šta da učini sa ukletim dvorcem.

Stoga bi valjalo razmisliti da se iznajmljuje nekom od više zainteresovanih privatnika. (Živan Lazić)